იცოდით, რა ენაზე ფიქრობენ ყრუ-მუნჯები, თუ ცხოვრების მანძილზე არაფერი გაუგიათ?
ადამიანის ფიქრი ხშირად ენასთანაა დაკავშირებული. ჩვენი გონება იყენებს ენას, რათა ჩამოაყალიბოს აზრები, დაგეგმოს მოქმედებები ან გააანალიზოს წარსული მოვლენები. მაგრამ როგორ ფიქრობენ ის ადამიანები, რომლებიც დაბადებიდან ყრუ-მუნჯები არიან და არასდროს უსმენიათ სიტყვა? არსებობს თუ არა „ენოვანი“ ფიქრი მათთვის?
ენოვანი ფიქრი და ყრუ-მუნჯთა გამოცდილება
ყრუ-მუნჯი ადამიანები, რომლებიც დაბადებიდან არ ფლობენ ხმოვან ენას, ფიქრისთვის იყენებენ იმ საკომუნიკაციო სისტემას, რომელიც მათთვის ბუნებრივია — ეს, ძირითადად, ნიშნების ენაა. ჟესტური ენები ისეთივე სრულყოფილი და მდიდარი სისტემებია, როგორც საუბარი ენები. შესაბამისად, ბევრი ყრუ ადამიანი გონებაში აზრებს სწორედ ჟესტებით, ვიზუალური ნიშნების საშუალებით აყალიბებს.
ფიქრი ნიშნის ენაზე
ბევრი ყრუ ადამიანი, რომელიც ფლობს ნიშნის ენას (მაგალითად, ამერიკული ჟესტების ენა — ASL ან რომელიმე ეროვნული ჟესტური ენა), გონებაში "ესაუბრება" საკუთარ თავს სწორედ ამ ენაზე. განსხვავება მხოლოდ იმაშია, რომ ნაცვლად ხმოვანი სიტყვებისა, ფიქრი ვიზუალურად — ჟესტების მოძრაობებით, მეხსიერებაში დაფიქსირებული ხელის მოძრაობებითა და სახის გამომეტყველებებით მიმდინარეობს.
ვიზუალური ფიქრი
ყრუ ადამიანების ფიქრი ხშირად უფრო ვიზუალურად ჩამოყალიბებულია. ისინი ხშირად „ხედავენ“ მოვლენებს თავიანთ გონებაში, ქმნიან სივრცით სცენებს, მოძრაობებსა და მახასიათებლებს. ვიზუალური ფიქრი შეიძლება დაჰგავდეს კინოსურათს გონებაში, სადაც მოქმედება სურათებითა და მოქმედებებით ვითარდება და არა ხმოვანი დიალოგით.
ფიქრი წერით ენაზე
თუ ყრუ-მუნჯი ადამიანი სწავლობს წერა-კითხვის უნარს, მას ასევე შეუძლია იფიქროს წერილობით ენაზე. ასეთ შემთხვევაში, ფიქრი შეიძლება დაემსგავსოს შინაგან მონოლოგს — ფრაზები გაჩნდეს გონებაში წერილობითი ტექსტის სახით, თუმცა ეს მხოლოდ იმ შემთხვევაში ხდება, როცა ადამიანი კარგად ფლობს წერით ენას.
რა ხდება, თუ ყრუ-მუნჯს არ აქვს არანაირი ენა?
ყველაზე რთული შემთხვევაა მაშინ, როცა ყრუ ადამიანი იზრდება სრულ ენობრივ იზოლაციაში — არ უსწავლია არც ნიშნის ენა, არც წერა-კითხვა, არც ზეპირი ენა. ასეთ შემთხვევაში, ფიქრი არსებითად არაენობრივია.
ის შეიძლება შედგებოდეს:
- ემოციების ვიზუალური და სენსორული შეგრძნებებისგან;
- ყოველდღიური ქმედებებისა და მათი შედეგების ასოციაციებით;
- სახეების, მოქმედებების ან გარემოს ვიზუალური ხატების მეშვეობით.
ასეთი ადამიანი კვლავ იფიქრებს, მაგრამ მისი აზროვნება რთულად ექვემდებარება აღრიცხვას, აღწერას ან სწავლებას — არ არსებობს ენა, რომლითაც გონებაში სტრუქტურირდეს აზრი. ეს შემთხვევა კარგად აღწერილია ენის ჩამოყალიბების შესახებ ცნობილ კვლევებში, მაგალითად, ნიკარაგუის ჟესტური ენის ევოლუციის მაგალითზე.
დასკვნა
ყრუ-მუნჯები ფიქრობენ იმ ენით, რომელიც მათთვის ხელმისაწვდომია. თუ მათ აქვთ წვდომა ნიშნის ენაზე — ფიქრობენ ამ ენით. თუ ფლობენ წერით ენას — შესაძლოა წერილობითიც გამოიყენონ. ხოლო თუ სრულ ენობრივ იზოლაციაში ცხოვრობენ, ფიქრი მაინც არსებობს, მაგრამ ის მეტად სენსორული, ვიზუალური და გამოცდილებაზე დამყარებული ხდება.
ეს თემატიკა კიდევ ერთხელ უსვამს ხაზს იმას, რამდენად მნიშვნელოვანია ადრეულ ასაკში ხელმისაწვდომობა კომუნიკაციის ფორმებზე — იქნება ეს ნიშნის ენა თუ წერა-კითხვა. ენა არ არის მხოლოდ საუბარი — ის აზროვნების ინსტრუმენტია, რომელსაც ადამიანი სამყაროს აღსაქმელად იყენებს.