იცოდით, რატომ იღებდნენ პორტრეტს მიცვალებულთან ერთად ვიქტორიანულ ეპოქაში ?
დღეს ძნელად წარმოსადგენია, მაგრამ ვიქტორიანული ეპოქის (1837-1901) ბრიტანეთში ერთ-ერთი გავრცელებული ტრადიცია იყო ფოტოებისა და პორტრეტების გადაღება მიცვალებულებთან ერთად. ამ მოვლენას „მიცვალებულთა ფოტოგრაფია“ (post-mortem photography) ეწოდებოდა და საკმაოდ პოპულარული პრაქტიკა იყო, განსაკუთრებით შუა და გვიანი მე-19 საუკუნეში.
საიდან გაჩნდა ეს უცნაური ჩვეულება?
ფოტოგრაფიის ისტორიული კონტექსტი
ფოტოგრაფია იმ დროისთვის ახალი და საკმაოდ ძვირადღირებული სიამოვნება იყო. ბევრ ოჯახს არ ჰქონდა შესაძლებლობა, რომ ოჯახის წევრების ფოტოები სიცოცხლეშივე გადაეღო. შესაბამისად, ხშირ შემთხვევაში, ადამიანს ფოტო პირველად და უკანასკნელად სიკვდილის შემდეგ უღებდნენ.
ტრადიციის ემოციური დატვირთვა
ვიქტორიანული ეპოქა ცნობილია სენტიმენტალობითა და სევდით გაჟღენთილი კულტურით. სიკვდილი ყოველდღიური ცხოვრების ნაწილია იყო, ხოლო ბავშვთა სიკვდილიანობა — განსაკუთრებით მაღალი. სწორედ ამიტომ, ფოტოს გადაღება გარდაცვლილთან ერთად ოჯახისთვის უკანასკნელი შესაძლებლობა იყო, რომ საყვარელი ადამიანის სახე სამუდამოდ შეენახათ.
ასეთ ფოტოებზე მიცვალებულს ხშირად ცოცხალს მიამსგავსებდნენ — აპრეხილი თვალებით (ზოგჯერ დახატული ან ფოტოზე დამატებული), საყვარელ ტანსაცმელში ჩაცმულს, სიჩუმესა და სიმშვიდეში. ზოგიერთი ფოტო იმდენად რეალისტური იყო, რომ რთული დასადგენი ხდებოდა, თუ ვინ იყო გარდაცვლილი.
როგორ იღებდმემ ასეთი ფოტოებს?
- ფოტოგრაფები სხვადასხვა ხერხს მიმართავდნენ, რომ გარდაცვლილი ბუნებრივად და მშვიდად გამოჩენილიყო:
- მიცვალებულს სავარძელში სვამდნენ, ან ოჯახის წევრების გვერდით აჯენდნენ
- თვალებს ხატავდნენ დაკრულ ქუთუთოებზე ან ფოტოზე ამუშავებისას იყენებდნენ სპეციალურ სადგამებს, რომლებიც სხეულს აფიქსირებდა
- ფოტოებში ხშირად ჩანს ოჯახის ცოცხალი წევრები, რომლებიც გარდაცვლილს ხელზე, მხარზე ან მუხლებზე ეხებიან
კულტურული მნიშვნელობა
ვიქტორიანული ეპოქის საზოგადოებაში სიკვდილი სევდიანი, მაგრამ დიდად პატივსაცემი მოვლენა იყო. გარდაცვლილი ოჯახის წევრის ფოტოს ფლობა ნიშნავდა მისდამი სიყვარულსა და ტკივილის პატივისცემას. ამგვარი პორტრეტები ხშირად ინახებოდა შინ, პატარა სამლოცველო კუთხეში, ან მედალიონებში ჩასმული გულთან ახლოს ატარებდნენ.
რატომ დასრულდა ეს ტრადიცია?
მე-20 საუკუნის დასაწყისში ფოტოგრაფიის გამარტივებასა და გაპოპულარებასთან ერთად, ადამიანებს უკვე შეეძლოთ სიცოცხლეშივე გადაეღოთ ფოტოები. თანდათანობით საზოგადოებრივი დამოკიდებულება შეიცვალა — სიკვდილი ყოველდღიური ცხოვრების თემიდან ნელ-ნელა გამიჯნული გახდა.
დღეს „მიცვალებულთა ფოტოგრაფია“ ისტორიული ფენომენია, რომელიც გვიჩვენებს, თუ როგორ განსხვავდებოდა წარსულში ადამიანების დამოკიდებულება სიკვდილისა და ოჯახური მეხსიერების მიმართ.
წყაროები:
Ruby, J. (1995). Secure the Shadow: Death and Photography in America. MIT Press.
Batchen, G. (2004). Forget Me Not: Photography and Remembrance. Princeton Architectural Press.