რამდენჯერ მოატყუა "ერთმორწმუნე რუსეთმა" საქართველო?
თითქმის შვიდსაუკუნოვანი ურთიერთობის განმავლობაში, რუსეთს საქართველოსთვის ბევრჯერ უღალატია და დაუმტკიცებია, რომ "ერთმორწმუნე“ მეზობელი ყოვლად არასაიმედო და მეტიც - მტრულად განწყობილი "მოკავშირე" იყო.
საქართველოსა და რუსეთს შორის დიპლომატიური კონტაქტები ჯერ კიდევ XV საუკუნეში დამყარდა. 1483 წელს კახეთის მეფე ალექსანდრე I-მა მოაწყო ელჩობა მოსკოვში და დიდ მთავარს ივანე III-ს ოფიციალურად მიულოცა ოქროს ურდოს დაქვემდებარებიდან გამოსვლა. ეს რუსეთთან დაახლოების პირველი მცდელობა იყო, რომელსაც იმ ეტაპზე რაიმე კონკრეტული შედეგი არ მოჰყოლია. მომდევნო ნაბიჯი ქართულ-რუსული თანამშრომლობის გზაზე გადაიდგა იმავე ალექსანდრე I-ის შვილიშვილის - ლევან კახთა მეფის მმართველობის (1518-1574) პერიოდში, როდესაც ერთი ხანობა კახეთში რუსთა რაზმიც კი იდგა. რუსეთ-საქართველოს შორის დიპლომატიური ურთიერთობა 21-ე საუკუნეში - 2008 წლის აგვისტოს ომის შემდგომ დასრულდა. უსამართლო ომმა საქართველოს ტერიტორიის 20%-ის დაკარგვა მოგვიტანა, რუსეთმა კი ახალი - ოკუპანტის სტატუსი დაიმკვიდრა. რუსული ღალატის ანატომიაზე ისტორიის მეცნიერებათა დოქტორი, სოხუმის სახელმწიფო უნივერსიტეტის პროფესორი ზურაბ პაპასქირი მოგვითხრობს:
- ერთმორწმუნე რუსეთთან სამოკავშირეო ურთიერთობების ძიებამ და მის იმედად ყოფნამ ქართველი პოლიტიკური ლიდერები არაერთხელ დააღალატა. პირველად ეს მკაფიოდ გამოჩნდა XVI-XVII საუკუნეების მიჯნაზე, როდესაც (1587 წლის 28 სექტემბერს) უმწვავეს საერთაშორისო ვითარებაში კახეთის მეფე ალექსანდრე II-მ ნაჩქარევად მოაწერა ხელი ე.წ. "ფიცის წიგნს“ რუსეთის მეფე თევდორე ივანეს ძესთან, რითაც ოფიციალურად აღიარა მოსკოვის ხელმწიფის უზენაესობა.
კახეთის მეფე ალექსანდრე II
რუსეთისკენ "გადახრა“ ძალიან ძვირად დაუჯდა კახთ ბატონს, რომელიც მანამდე საკმაოდ წარმატებით ახერხებდა ლავირებას ირან-ოსმალეთს შორის. სპარსეთის ენერგიულმა შაჰმა აბას I-მა, რომელმაც 1603 წელს ოსმალეთის წინააღმდეგ ახალი ომი წამოიწყო და დიდი რევანშისათვის ემზადებოდა, კახეთში ყიზილბაშთა ჯარით გამოგზავნა ალექსანდრე II-ის უმცროსი ვაჟი (რომელიც შაჰის კარზე იყო აღზრდილი), გამაჰმადიანებული კონსტანტინე ბატონიშვილი. ფორმალურად ამ უკანასკნელს დავალებული ჰქონდა დაეყოლიებინა მამამისი და უფროსი ძმა უფლისწული გიორგი (ამავე დროს მეფის თანამოსაყდრე) შირვანში (რომელიც ამ დროს ოსმალთა კონტროლქვეშ იყო) გალაშქრებაზე, თუმცა არავითარ ეჭვს არ იწვევს, რომ კონსტანტინე-მირზას ვოიაჟის რეალური მიზანი კახეთ-რუსეთის მოლაპარაკებების ჩაშლა იყო. ზუსტად იმ დროს (1605 წ. 12 მარტს), როდესაც ძეგამში უნდა გამართულიყო შეხვედრა რუს ელჩებთან, კონსტანტინე ბატონიშვილმა და მისმა ყიზილბაშურმა ამალამ სიცოცხლეს გამოასალმეს ალექსანდრე II და გიორგი უფლისწული. და ეს ყოველივე, ფაქტობრივად, რუსი ელჩების თვალწინ მოხდა.
ძეგამის ტრაგედიას თითქოს თვალი უნდა აეხილა რუსეთის მოიმედე ძალებისათვის, მაგრამ ქართული პოლიტიკური ისტებლიშმენტის ნაწილი მაინც არ ეშვებოდა მოსკოვისგან მფარველობის მოპოვების მცდელობებს. ამ მხრივ, კვლავ აქტიურობდნენ ბაგრატიონთა კახეთის შტოს წარმომადგენლები, პირველ რიგში, თეიმურაზ I, რომელიც 1658 წელს მოსკოვშიც კი ჩავიდა, ხოლო მანამდე (1639 წელს), ხელი მოაწერა "ფიცის წიგნს“, რომლითაც ერთგულება შეჰფიცა რუსთ ხელმწიფეს. ის იყო აგრეთვე 1651 წელს მოსკოვის ხელმწიფის ერთგულებაზე იმერეთის მეფის ალექსანდრე III-ის დაფიცების მთავარი შემოქმედი. თეიმურაზ მეფის საგარეო პოლიტიკის რუსული ვექტორის სრულ კრახად უნდა მივიჩნიოთ ის ფაქტი, რომ მისმა შვილიშვილმა - ერეკლე ბატონიშვილმა (თავის დროზე მოსკოვს გაგზავნილმა და იქ აღზრდილმა) საქართველოში თავისი პოლიტიკური ამბიციების რეალიზაცია მოახერხა არა მოსკოვის მხარდაჭერით, არამედ მხოლოდ მას შემდეგ, რაც დატოვა რუსეთი, ეახლა ირანის შაჰს, მიიღო იქ მაჰმადიანობა და დაიკავა ქართლის (და არა კახეთის) მეფეთა ტახტი.
ერთი სიტყვით, რუსეთის სახელმწიფოს დიპლომატიურ აქტიურობას საქართველოში XVI-XVII საუკუნეებში ქართული პოლიტიკური სამყაროსათვის არავითარი სარგებელი არ მოუტანია. პირიქით, მოსკოვის "დიპლომატიურმა ინიციატივებმა“, რომლებიც, ოდნავადაც არ იყო უზრუნველყოფილი სამხედრო-პოლიტიკური კუთხით (იმ დროს რუსეთს ამის პოტენციალი საერთოდ არ გააჩნდა) ქართულ პოლიტიკურ გაერთიანებებს ახალი საფრთხეები შეუქმნა.
მომდევნო დიდი ღალატი "ერთმორწმუნე რუსეთის“ მხრიდან, რის შედეგადაც ოსმალებმა თბილისი დაიკავეს- იგივე განმეორდა XVIII საუკუნეში. რუსეთზე ორიენტაციამ სრული ფიასკო განიცადა 20-იანი წლების დამდეგს, როდესაც ქართლის ხელისუფალი ვახტანგ VI რუსეთის ძლევამოსილ იმპერატორს პეტრე I-ს ენდო და მასთან სამხედრო-პოლიტიკური კავშირი შეკრა ირანის წინააღმდეგ. მაგრამ ამ უკანასკნელმა მოულოდნელად შეწყვიტა "სპარსეთის ლაშქრობა“ და ისპაჰანის წინააღმდეგ ამხედრებული ქართლის მეფე შუა გზაზე მიატოვა. იხილეთ სრულად