პელოსის ვიზიტი და ჩინეთის მუქარა: როგორ შეიძლება გამწვავდეს აშშ-ჩინეთის ურთიერთობები
დღეს აშშ-ის წარმომადგენელთა პალატის სპიკერი ნენსი პელოსი ტაივანის პრეზიდენტს შეხვდა. ჩინეთის მუქარის მიუხედავად, სპიკერი მეორე დღეა ტაივანშია. ეს არის პირველი შემთხვევა ბოლო 25 წლის განმავლობაში, როდესაც ასეთი მაღალი რანგის პოლიტიკოსი კუნძულოვან სახელმწიფოს სტუმრობს. პელოსის ვიზიტმა ტაივანში დიდი ვნებათაღელვა გამოიწვია.
"აშშ-ს წარმომადგენელთა პალატის სპიკერის ვიზიტის პასუხად ჩინეთი აუცილებლად მიიღებს ყველა საჭირო ზომას, რათა მტკიცედ დაიცვას თავისი სუვერენიტეტი და ტერიტორიული მთლიანობა. ყველა შედეგი უნდა აიტანონ აშშ-მ და ტაივანის დამოუკიდებლობის სეპარატისტულმა ძალებმა“, - ეს ჩინეთის საგარეო საქმეთა სამინისტროს პოზიციაა. პარალელურად, ჩინეთი საბრძოლო წვრთნებს იწყებს და ახლა ამ ფორმით ცდილობს ძალის დემონსტრირებას.
ნენსი პელოსი კი ამბობს, რომ ამერიკა ტაივანს არ მიატოვებს.
"ჩვენ ერთგულები ვართ გლობალური მშვიდობისა და ტაივანთან შემდგომი ეკონომიკური თანამშრომლობის მხარდასაჭერად. ტაივანის ისტორია არის შთაგონება თავისუფლებისმოყვარე ადამიანებისთვის ამერიკის შეერთებულ შტატებში და მთელს მსოფლიოში. თქვენ შექმენით აყვავებული დემოკრატია, ერთ-ერთი ყველაზე თავისუფალი მთელ მსოფლიოში, რომელსაც ამაყად ხელმძღვანელობს ქალი პრეზიდენტი. ტაივანი კონტრასტია ჩინეთსა და ჰონგ-კონგის პოლიტიკურ სისტემასთან. მისი, როგორც დემოკრატიის ემბლემის დანახვა და გასაჯაროვება მნიშვნელოვანია“, - ამბობს ნენსი პელოსი.
რას ცდილობა აშშ ტაივანში ნენსი პელოსის ვიზიტით და მოსალოდნელია თუ არა აშშ-ჩინეთს შორის სიტუაციის უკიდურესად დაძაბვა, ამ აქტუალური თემის ირგვლივ ambebi.ge-ს საერთაშორისო ურთიერთობების სპეციალისტი, GIPA-ს პროფესორი გიორგი კობერიძე ესაუბრება:
"ტაივანი არ არის ოფიციალურად დამოუკიდებელი სახელმწიფო, თავად ის ამბობს, რომ არის ჩინეთის ლეგიტიმური მთავრობა. ზოგადად, ჩინეთი, როგორც მოვლენა, პირიქით, ეკუთვნის ტაივანს. ნამდვილი ჩინეთი არის ტაივანი, ხოლო ახლანდელი ჩინეთი, ანუ პეკინი არის ოკუპირებული, სადაც კომუნისტების სახით უზურპატორული ხელისუფლება ზის. ყოველ შემთხვევაში, მისი პოლიტიკა აქამდე ასეთი იყო და შეგვიძლია ვთქვათ, რომ 1949 წლის შემდეგ, ეს პოლიტიკა არ შეცვლილა. ჩინეთის კომუნისტურმა მთავრობამ სცადა ტაივანის ირგვლივ ტერიტორიების დაკავება, მაგრამ ჩავარდა მისი მცდელობა. ზოგადად, ტაივანის ხელისუფლება წლების განმავლობაში იყო ავტოკრატული, მას ხელმძღვანელობდა ჩან კაიში და ის წარმოადგენდა გომინდანის პარტიის ლიდერს. ეს გომინდანი ნამდვილად მართავდა მთელ ჩინეთს, ანუ იმაში არ ტყუიან ტაივანელები, რომ ჩინეთი ოდესღაც ტაივანს ეკუთვნოდა, მაგრამ როდესაც შიდა არეულობა დაიწყო და კომუნისტები მოვიდნენ, გომინდანი გაიქცა ტაივანზე. იმიტომაა მათი ეს ლოგიკა სწორი, როდესაც ამბობენ, რომ რეალურად ჩვენ ვიყავით ლეგიტიმური ხელისუფლება და კომუნისტები არიან უზურპატორებიო.
90-იანი წლების შემდეგ, გომინდანი ხელისუფლებას ჩამოცილდა, დემოკრატიული პროცესები წავიდა და დღეს ტაივანი არის ძალიან დემოკრატიული სახელმწიფო, სადაც ერთი უმთავრესი ტენდენცია, რაც შეინიშნება არის ის, რომ ახალგაზრდები თავს ჩინელებად აღარ მიიჩნევენ ისევე, როგორც მოქმედი პოლიტიკური ელიტა. თუ 1974 წლამდე აშშ-ც კი აღიარებდა ოფიციალურ ტაივანს, როგორც ჩინეთის ერთადერთ ლეგიტიმურ მთავრობას და პეკინს ეუბნებოდა, თქვენ ეკუთვნით ტაივანსო, ამის შემდეგ პოლიტიკა შეიცვალა და ამბობს, რომ ტაივანი დარჩეს ასეთ ბუნდოვან წარმონაქმნად, რომელსაც არც ვაღიარებთ, როგორც ჩინეთის ოფიციალურ მთავრობას და არც კომუნისტებს ვაძლევთ ტაივანში შესვლის უფლებასო. საბოლოო ჯამში, დღეს ტაივანი დე ფაქტო რეალობაში არის დამოუკიდებელი სახელმწიფო, მას აღარ აქვს იმაზე აქცენტი, რომ პეკინის დაბრუნება სურს, და თუ ოფიციალურად არ აცხადებს თავს დამოუკიდებლად, იმიტომ, რომ თავიდან აირიდოს მასშტაბური ომი ჩინეთის კომუნისტებთან. აღსანიშნავია, რომ დღეს მსოფლიოში არსებობს 8 სახელმწიფო, რომელიც ტაივანს აღიარებს, როგორც ჩინეთის ლეგიტიმურ ხელისუფლებას. თუ ტაივანი ოფიციალურად გამოაცხადებს დამოუკიდებლობას, რისი შანსიც ძალიან მაღალია, ამ შემთხვევაში შეიძლება დავუშვათ, რომ ბევრი დასავლური სახელმწიფო მას დამოუკიდებლად აღიარებს. ახლა ამის საჭიროება ნაკლებად დგას, ვინაიდან ფუნქციურად ყველა თვალსაზრისით - ჯარით, კავშირებით და ა.შ. ტაივანი აბსოლუტურად დამოუკიდებელია, უბრალოდ, ამ ეტაპზე ეს გამოცხადებული არ აქვს საკუთარივე პოლიტიკური ინტერესებიდან გამომდინარე“.
რატომ წამოიჭრაა ზუსტად ახლა ეს პრობლემა, რას ემსახურება ნენსი პელოსის ვიზიტი ტაივანში, აღარსრულებს თუ არა ჩინეთი მუქარას და უკიდურესად დაიძაბება თუ არა ვითარება აშშ-ჩინეთს შორის, ამაზე გიორგი კობერიძე ამბობს, რომ ერთადერთი, რამაც შესაძლოა დაძაბოს სიტუაცია, ისაა, თუ ტაივანი თავს დამოუკიდებლად გამოაცხადებს, ესეც შეიძლება მოხდეს და მხოლოდ იმ შემთხვევაში, თუ ამერიკამ მას მწავანე შუქი აუნთო.
"ჩინეთი დიდი ხნის განმავლობაში იმუქრებოდა და იმუქრება ტაივანზე გადავსხამ დესანტს და დავიბრუნებო, რაც არასერიოზულია იმიტომ, რომ დღეს აღმოსავლეთ აზიაში ტაივანს ჰყავს ერთ-ერთი საუკეთესოდ აღჭურვილი და გაწვრთნილი ჯარი, რომელსაც ჩინეთის შეკავება დიდი ხნის განმავლობაში შეუძლია და თუ მაგალითად რუსეთს უკრაინაში გაუჭირდა, ჩინეთს 3-4-ჯერ მეტად გაუჭირდება ტაივანში.
ჩინური მუქარა არახალია და არის ცარიელა სიტყვები. ამერიკელები მიიჩნევენ, რომ ტაივანი არის დემოკრატია და იმის მაგალითი დანარჩენი აღმოსავლეთ აზიისთვის, თუ როგორი უნდა იყოს წარმატებული, დემოკრატიული, დასავლურ ღირებულებებზე დაფუძნებული სახელმწიფო. ტაივანი არის სუპერ სახელმწიფო ეკონომიკის თვალსაზრისით და არის როლური მოდელი, რომლის განადგურებაც უნდა კომუნისტურ ჩინეთს. დემოკრატიული სახელმწიფოებისთვის ტაივანი არის მაგალითი, რომლის მაქსიმალური შენარჩუნებაც უნდა მოხდეს. ამიტომ ახლა აშშ, რომელსაც ჩინეთთან ისედაც დაძაბული ურთიერთობა აქვს, ცდილობს აჩვენოს ჩინეთს, რომ მისი სურვილი, რომ ტაივანი რუკიდან გააქროს და მიიერთოს, იქნება წარუმატებელი. ტაივანი არის ერთ-ერთი ღერძული დასაყრდენი მისთვის, ამიტომ ნენსი პელოსის ვიზიტი არის არა უბრალო სიმბოლური აქტი, არამედ ჩინეთისთვის იმის ჩვენება, რომ აშშ დაიცავს ტაივანს. ამერიკელები ტაივანის დაცვის შესახებ ორაზროვან განცხადებებს აკეთებენ და ეს შეგნებულად ხდება, ამ მიდგომას ჰქვია სტრატეგიული ბუნდოვანება, როცა ამბობენ, რომ ისინი შესაძლოა ემხრობოდნენ ერთ ჩინეთს, სადაც ტაივანი და ჩინეთი ერთი სახელმწიფოა, მაგრამ, ამასთანავე, ისინი ამბობენ, რომ ჩინეთის ხელისუფლებას არ მისცემენ უფლებას დაამარცხონ და დაიპყრონ ტაივანი. ამიტომ იყო პელოსის ვიზიტი მნიშვნელოვანი სიგნალი იმისათვის, რომ აშშ გვერდზე გადგომას არ აპირებს.
ჩინეთმა ბოლოს ომი აწარმოა ვიეტნამთან, რომელშიც დამარცხდა. ეს დაახლოებით 55 წლის წინ იყო, შესაბამისად, მას დიდი ხანია, აღარ უომია, განსხვავებით აშშ-სგან, რომელსაც აქვს სუპერშესაძლებლობები იბრძოლოს ნებისმიერ სახელმწიფოსთან. დღეს ჩინეთი რეალურად წარმოადგენს იმაზე სუსტ სახელმწიფოს, ვიდრე ის პოზიციონირებს. მართალია, ჩინეთს გააჩნია ატომური იარაღი, ძალიან დიდი ცოცხალი ძალა, მაგრამ მეორე მსოფლიო ომის ტაქტიკით რომ ცოცხალი ძალა, დესანტი გადასხას და ტაივანი დაიკავოს, რომელსაც ძალიან ძლიერი ჯარები ჰყავს, არის წარმოუდგენელი. დაძაბვის შანსი არსებობს, მაგრამ მაქსიმუმი, რაც შეუძლია ჩინეთს საპასუხოდ გააკეთოს არის ის, რომ ტაივანის ერთ პატარა კუნძულზე აწარმოოს სამხედრო ფრენები, ან რამე აქტი განახორციელოს, რაზეც აშშ საკადრის პასუხს გასცემს. ამიტომაა, რომ დღეს რაიმე მცდელობა ჩინეთის მხრიდან არის ზურგგაუმაგრებელი და ნაკლებად მოსალოდნელი. თუმცა არის შანსი, რომ ჩინეთმა რუსეთთან მეტი თანამშრომლობა დაიწყოს იმიტომ, რომ ორივე ამერიკის მოწინააღმდეგეა. იმ ფონზე, რომ ახლა ჩინეთს თავისი პრობლემები აქვს და ძალიან უჭირს, რუსეთისთვის იარაღის მიყიდვა ან მიცემა ადვილად ვერ მოხდება იმიტომ, რომ იარაღი თავად მასაც სჭირდება.
რაც შეეხება იმას, მაინც და მაინც ახლა რატომ: ახლა, როცა ამერიკასა და რუსეთს შორის არის დაძაბულობა უკრაინის ტერიტორიაზე, ჩინეთი მაქსიმალურად ცდილობს, ეს დრო გამოიყენოს და პირდაპირ შეუქმნას საფრთხე ტაივანს. მით უფრო, რომ 2022 წლის ნოემბერში ჩინეთში არის არჩევნები, უნდა აირჩიონ პოლიტბიურო და შემდეგ მან აირჩიოს ქვეყნის რეალური მმართველი. სი ძინპინს მეორე ვადა ამოეწურა და უნდა მესამე ვადაზე წასვლა. პოლიტბიურო წინააღმდეგია და არის დაპირისპირება. თუ სი ძინპინი რაღაცას გააკეთებს, მაგალითად, რომელიმე კუნძულის დაპყრობას შეეცდება, მას უფრო გაუადვილდებოდა პოზიციის გამყარება, ვიდრე იმ შემთხვევაში, თუ მან ეს ვერ განახორციელა. სწორედ ამიტომაა, რომ ჩინეთი მაქსიმალურად ცდილობდა, ეს თვეები გაძლიერებულიყო და აკვირდებოდა უკრაინას, ეს ქვეყანა თუ დაეცემოდა, ისიც ადვილად იმოქმედებდა, მაგრამ მოხდა ისე, რომ საბოლოო ჯამში, ჩინეთი იქეთ აღმოჩნდა მიმწყვდეული. აშშ-მ იცოდა მისი ეს მომზადება და მას ძალიან ხისტი პასუხი გასცა, უთხრა, რომ ტაივანს აუცილებლად დაიცავდა. ტაივანს შეუძლია დაიცვას საკუთარი თავი და აშშ-საც აქვს ნება დაიცვას ტაივანი, ამიტომ გამორიცხულია ესკალაცია. ამასთანავე, ჩინელები რაციონალური ხალხია და ამ მიდგომას ნაკლებად შესწირავენ სი ძინპინის პოლიტიკას, აირჩიონ მესამედ.
ერთადერთი, რამაც შესაძლოა დაძაბოს სიტუაცია, ისაა, თუ კი ტაივანი თავს დამოუკიდებლად გამოაცხადებს, ესეც შეიძლება მოხდეს მხოლოდ იმ შემთხვევაში, თუ ამერიკამ მწავანე შუქი აუნთო. თუკი ჩვენ ოდესმე ვიხილავთ ჩინეთში დიდ შიდა ძვრებს და ჩინეთის ხელისუფლების დამხობას, არის ის, რომ სწორედ ტაივანი მიიერთებს ჩინეთს, ვიდრე ჩინეთი-ტაივანს. ეს იქნება ხელისუფლების რეალური დაბრუნება ჩინეთში, რომელიც ლეგიტიმურია. ამიტომაცაა, რომ ამერიკა ფიქრობს როლურ მოდელზე - ტაივანზე იყოს აგებული ჩინეთი და არა - პირიქით“.
ambebi.ge