რა აღმოაჩინეს არქეოლოგებმა წალკის სოფელ ახალშენში, გზის გაყვანისას?
24 მაისს, წალკის მუნიციპალიტეტის სოფელ ახალშენში, გზის გაყვანისას, მიწა ჩაინგრა და მოსახლეობის თვალწინ შთამბეჭდავი სანახაობა გადაიშალა. უეცრად გაჩენილი გვირაბის სიღრმეში გამოჩნდა დარბაზი, რომელშიც ძველი პერიოდის საყოფაცხოვრებო ნივთები იყო მიმობნეული. მუნიციპალიტეტის წარმომადგენლები კულტურისა და ძეგლთა დაცვის სამინისტროს დაუკავშირდნენ და მომხდარის შესახებ ინფორმაცია მიაწოდეს.
ადგილზე ჩასულმა არქეოლოგებმა დაადგინეს, რომ მათ წინაშე იყო დარანი - კლდეში ნაკვეთი ან მიწიქვეშა სამალავი ოთახები, რომლებსაც ჩვენი წინაპრები მტრისგან თავდასაცავად აშენებდნენ. როგორც სამინისტროში განმარტავენ, ძეგლს, დიდი ალბათობით, კულტურული მემკვიდრეობის სტატუსი მიენიჭება.
"იმ ადგილის სიახლოვეს, სადაც დარანი აღმოჩნდა, გზას აგებენ, მძიმე ტექნიკა მოძრაობს, ე.წ. კატოკი გაუტარებიათ და როგორც ჩანს, ამის გამო ჩაინგრა გზა. მაშინვე ჩავედით, შევისწვლეთ ნაგებობა და ეს გახლავთ კლასიკური დარანი. მასში მიწის ზემოდან დაახლოებით 3-7 მეტრში ჩადის დამაკავშირებელი გვირაბი, რომლის შემორჩენილი სიმაღლე 40-80 სმ-ია, სიგანე კი - დაახლოებით 60-80 სმ-მდე აღწევს. მთლიანად დარანის სიგრძე დაახლოებით 17 მეტრია. რაც ჯერჯერობით ვნახეთ, ნაგებობა შედგება ერთი გვირაბისა და დარბაზისგან. ოთახში დაგვხდა 14 სხვადაასხვა სახის საყოფაცხოვრებო ჭურჭელი: დოქები, ქოთნები, ჭრაქი და სხვა. მათი უმრავლესობა თიხისგან არის დამზადებული. ჭურჭლის ქრონლოგიისა და ტიპოლოგიის საფუძვლზე ირკვევა, რომ ეს კონკრეტული დარანი დაახლოებით მე-16 საუკუნის ნაგებობაა. დოკუმენტაცია აღვნუსხეთ, კერამიკული მასალა ამოვიღეთ, რასაც შეიძლება რესტავრაცია ჩაუტარდეს, ჩაუტარდება. რაც შეეხება სახელმწიფოს სამომავლო პოზიციას, ვფიქრობ, რომ ძეგლს კულტურული მემკვიდრეობის სტატუსს აუცილებლად მიანიჭებენ", - ეუბნება ambebi.ge -ს კულტურული მემკვიდრეობის დაცვის ეროვნული სააგენტოს წარმომადგენელი, არქეოლოგი დიმიტრი ნარიმანიშვილი.
დიმიტრი ნარიმანიშვილი
უძველესი დროიდან, კლდეში ნაკვეთი მიწისქვეშა ნაგებობათა სისტემები მთელს მსოფლიოს კარგად იყო განვითარებული. განსაკუთრებული პოპულარობით გამოირჩევა თურქეთში, კაბადოკიაში აღმოჩენილი მიწისქვეშა ქალაქები, რომლებსაც არა მხოლოდ სამალავად, მუდმივ საცხოვრებლადაც იყენებდბენ. რაც შეეხება უშუალოდ დარანებს, ისინი საქართველოში ძირითადად შუა საუკუნეებში იყო გავრცელებული, თუმცა გვხვდება ბევრად გვიანდელი ნაგებობებიც.
სამეცნიერო ლიტერატურის მიხედვით:
დარანი ლოდებით ამოყვანილ, ქვის სქელი ფილებით გადახურულ უქვითკირო ნაგებობათა სისტემააა, რომელიც შედგება დახლართული გასასვლელ-გამოსასვლელებისა და სხვადასხვა ზომის სათავსოებისგან. მისი საშუალებით ადამიანები ფარულად გადაადგილდებდნენ, გადაჰყავდათ მებრძოლები, იყენებდნენ როგორც მტრისგან დასამალავად, ისე დაზვერვა-თვალთვალისა და მათზე მოულოდნელი თავდასხმისთვის".
"წარმოდგენისთვის, დარანის აგებულება ასეთია: მიწიდან ჩადის გვირაბი, რომელიც ზოგ ადგილას ფართეა, ისეთი რომ ასე თუ ისე გამართულად შეგიძლია გაიარო, ზოგ ადგილას იმდენად დაბალია, რომ მხოლოდ გაცოცება შეგიძლია, შემდეგ უეცრად გვირაბი ფართოვდება და დარბაზებივით ოთახებია გამოყვანილი. ეს იმიტომ , რომ ზოგჯერ როცა მტერი დიდხანს აყოვნებდა, მათ იქ ცხოვრება უწევდათ. ამიტომ მომარაგებული ჰქონდათ ელემენტარული საჭიროების ნივთები და საკვები.
დარანში ხშირად გვხვდება ქვის. ე.წ. კარი, გადასაგორებელი ლოდები, რომლითაც გვირაბს გმანავდნენ. გვირაბები ისე იყო გაყვანილი, რომ ერთმანეთის სახლებს უკავშირდებოდა. როდესაც მტერი გარს შემოერტყმებოდათ, სახლებში შეუცვივდებოდნენ, იქ არავინ ხვდებოდათ.
მაშინ არც ბუნებრივი აირი იყო, არც ხელყუმბარა ან რაიმე მსგავსი, რომ შეეგდოთ შიგნით, ამიტომ საკმაოდ უსაფრთხო ადგილი იყო დასამალად“, - გვიხსნის არქეოლოგი, ისტორიის მეცნიერებათა დოქტორი ნოდარ ბახტაძე.
ნოდარ ბახტაძე
საქართველოში ამ ეტაპზე ათზე მეტი დარანია აღმოჩენილი, ყველა მათგანი სამხრეთ საქართველოში, კერძოდ მესხეთსა და მის შემოგარენშია (ზედა თმოგვისა და ვარძიის მახლობლად, ბერთყანაში, ხიზაბავრაში, აწყვიტაში და ა.შ.) ნაპოვნი, რასაც მეცნიერები ამ მხარის გეოგრაფიული თავისებურებებით ხსნიან. დანარჩენი საქართველოსგან განსხვავებით, ისტორიული მესხეთ-ჯავახეთის ტერიტორიაზე ტყის საფარი ნაკლებად არის გავრცელებული, ამიტომაც იქაურებს სამალავი ადგილების მოძებნა მიწის ქვეშ უწევდათ.
ნოდარ ბახტაძე ამბობს, რომ მიწისქვეშა სამალავების კულტურა საქართველოში უძველესი პერიოდიდან იღებს სათავეს. მისი თქმით, ამ დროისთვის აღმოჩენილი რამდენიმე ქართული დარანი შუა ბრინჯაოს ხანით თარიღდება. არქეოლოგი ვარაუდობს, რომ ამ ეტაპისთვის აღმოჩენილი ძეგლები მხოლოდ მცირე ნაწილია იმ მიწისქვეშა ნაგებობათა სისტემებისა, რაც მიწის ქვეშ შეიძლება არსებობდეს.
"კარგად რომ მოხერხდეს ამ მიწისქვეშა შენობების შესწავლა, შესაძლოა მიწის ქვეშ მთელი ქალაქი აღმოჩნდეს. მხოლოდ სამალავები კი არა, საცხოვრებელი ნაგებობებიც იქნება. დაახლოებით მსგავსი, როგორიც კაპადოკიაშია, მაგრამ ამას შესაბამისი რესურსები და შესწავლა სჭირდება", - ამბობს ambebi.ge -სთან ნოდარ ბახტაძე.