"ბავშვებს სკოლის პირველივე დღიდან ასწავლიან დამოუკიდებლობას" - რით გამოირჩევა იაპონური სასკოლო განათლების სისტემა, რომელიც ერთ-ერთი საუკეთესოა მსოფლიოში?
ისტორიკოსი კახა კვაშილავა, იაპონური განათლების სისტემის შესახებ სოციალურ ქსელში საინტერესო პოსტს აქვეყნებს.
"30 წელია, ჩვენი საგანმანათლებლო სისტემა მიწისძვრებს განიცდის. დავინტერესდი, რა ხდება ამ მხრივ ამომავალი მზის ქვეყანაში. ცოტა ვრცელი პოსტი გამომივიდა, მაგრამ, წაკითხვად ღირს, მგონია.
იაპონური სასკოლო განათლება ერთ-ერთი საუკეთესოა მსოფლიოში. ამას საერთაშორისო რეიტინგებიც ადასტურებს. იმისათვის, რომ იყვნენ ლიდერები, იაპონელმა მოსწავლეებმა და სტუდენტებმა ბეჯითად უნდა იმუშაონ მიცემულ დავალებებსა და საკუთარ თავზე.
იაპონიაში სასწავლო წელი აპრილში იწყება (გაზაფხული, როცა ბუნება იღვიძებს, სწავლის დაწყებისთვის საუკეთესო დროდ მიაჩნიათ) და სამი ტრიმესტრისგან შედგება: აპრილ-ივლისი, სექტემბერ-დეკემბერი და იანვარ-თებერვალი. სკოლის მოსწავლეების არდადეგები დაახლოებით 2 თვეს გრძელდება: ზამთარი, გაზაფხული და ყველაზე გრძელი – თვეზე ცოტა მეტი – ზაფხული. დაწყებით კლასებში (სიოგაკკო – 1-6 კლასი) 4-4 გაკვეთილია (45 წთ), საშუალოში (ტიუოგაკკო – 7-9 კლასი) – 6-6 (50 წთ), 10-12 (კოტოგაკკო) კლასებში კი სასკოლო განათლება საუნივერსიტეტოს უტოლდება და დილის 8 საათიდან საღამოს 6-მდე გრძელდება. სავალდებულო უფასო სწავლება მიმდინარეობს 1-9 კლასებში, 10-12 – არასავალდებულო და ფასიანია.
დაწყებით საბაზისო ცოდნას მათემატიკასა და წერა-კითხვაში ბავშვები საბავშვო ბაღში იღებენ და ამ ცოდნით უკვე სკოლაში მიდიან. დაწყებით სკოლაში თითქმის არ არის შეფასებები და სერიოზული ტესტები. ქულებს მოსწავლეები საშუალო კლასებიდან იღებენ. დაწყებითი სკოლის მოსწავლეები უბრალო ფანქრით წერენ, რათა შეცდომების გამოსწორების საშუალება ჰქონდეთ. საშინაო დავალების შესრულებას უნდა სიოგაკკოს ეტაპზე არაუმეტეს 15 წუთი უნდა დასჭირდეს.
დაწყებით კლასებში სკოლის ფორმა არ არის. მაგრამ II კლასიდან მოსწავლეები იღებენ ორ სტანდარტულ ქუდს – ზაფხულისთვის და ზამთრისთვის. სკოლა ოფიციალურად აცნობებს მშობლებს, როდის უნდა შეიცვალონ შესამოსლის ფერი. დაწყებითი სკოლის მოსწავლეები ატარებენ ერთნაირ ზურგჩანთებს (რანდოსერუ). უფრო კონსერვატიულ სკოლებში ზურგჩანთები სპეციფიკური ფერისაა: გოგოები წითელს ატარებენ, ბიჭები შავებს.
იაპონიაში დაწყებითი სკოლის მთავარი მიზანია: ასწავლოს სწორი ქცევა, დისციპლინა, დამოუკიდებლობა, პატივისცემა, თანაგრძნობა და ორგანიზებულობა.სწორი ქცევა გულისხმობს: სავალდებულო მისალმებას, მასწავლებლებისა და უფროსი მოსწავლეების პატივისცემას, მორჩილებას, სისუფთავესა და დისციპლინას.
ბავშვებს სკოლის პირველივე დღიდან ასწავლიან დამოუკიდებლობას. უკვე I კლასში მოსწავლეები თავად უნდა მივიდნენ სკოლაში. აკრძალულია მშობლების მიერ ბავშვების გაცილება ან შეხვედრა, სკოლაში ტელეფონებს მოსწავლეები ვერ იყენებენ (მათი გამოყენება მხოლოდ საშუალო სკოლაშია შესაძლებელი). უმცროსი მოსწავლეები სკოლაში ჯგუფურად დადიან 12 წლის უფროსი მოსწავლის ხელმძღვანელობით. იმის უზრუნველსაყოფად, რომ ბავშვები გზის გადაკვეთისას აშკარად ჩანან, პირველ კლასში მათ აძლევენ კაშკაშა ყვითელ ქუდებს.სკოლებში დამლაგებლები არ ჰყავთ: პირველივე კლასებიდან ბავშვები თავად მასწავლებლის დახმარებითა და ხელმძღვანელობით ასუფთავებენ სკოლის ფართს. გაკვეთილების შემდეგ ისინი რჩებიან საკლასო ოთახის და დერეფნების გასასუფთავებლად.
იაპონიის სკოლებში არ არის სასადილოები, ამიტომ სტუდენტები სადილს თავიანთ კლასებში მიირთმევენ. მომსახურეები საჭმელს მიირთმევენ და შემდეგ ასუფთავებენ მას. ბავშვები რიგრიგობით აწყობენ სუფრებს და საკუთარ უჯრებსაც ასუფთავებენ. სკოლაში მოსწავლეებს აძლევენ ხალათს, თავსაბურავს და ჩანთას, რომ ეს ყველაფერი ჩაიცვან სადილის განწყობის წინ. ამ მოვალეობის შემდეგ ბავშვებს სახლში მოაქვთ ნივთები გასარეცხად და გასაუთოებლად და გადასცემენ შემდეგ ადამიანს. ყოველდღე ერთი მოსწავლე უნდა იყოს მზარეული, მეორე კი –დამლაგებელი.ზოგადად, იაპონიაში სადილს შეიძლება ეწოდოს სასწავლო პროცესის ნაწილი. გარდა იმისა, რომ მოსწავლეები საკუთარ თავზე ზრუნვას სწავლობენ, სწორ კვებასაც ეჩვევიან. სკოლის მენიუ დგება ერთი თვით ადრე და ეცნობება მშობლებს, სადაც მითითებულია კერძების შემადგენლობა და ნახშირწყლების, ცილების და ცხიმების დეტალური შემცველობა.
იაპონური სკოლების ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი მახასიათებელია ბავშვებისა და მასწავლებლების ყოველწლიური ცვლილება. კლასის შემადგენლობა ყოველწლიურად იცვლება.ამ როტაციის მიზანია, რომ კლასში დაცული იყოს ბალანსი ძლიერ და სუსტ მოსწავლეებს შორის. ბავშვები, რომლებიც ლიდერები არიან და, პირიქით, ბავშვები, რომლებსაც განსაკუთრებული ყურადღება სჭირდებათ, თანაბრად ნაწილდებიან კლასებს შორის. ტყუპებს ანაწილებენ სხვადასხვა კლასში.
კლასში ყოველწლიურად ხდება მასწავლებლის შეცვლა და სამიდან ოთხ წელიწადში ერთხელ მასწავლებლები სკოლიდან სკოლაში გადაჰყავთ. ეს კეთდება იმისთვის, რომ კლასში არ იყოს ფავორიტები და ასევე არ იყოს ძლიერი და სუსტი სკოლები.თუ დაწყებით კლასებში მოსწავლეების გარეგნობას, საშინაო დავალებებს და ქულებს საკმაოდ ლოიალურად ექცევიან, საშუალო კლასებში მოთხოვნები უფრო მკაცრი ხდება. სკოლის მოსწავლეებს შორის ფასდება უნარი დაემორჩილონ წესებს, იმოქმედონ ნიმუშის მიხედვით და არ გამოირჩეოდნენ.აუცილებელია სკოლის ფორმა საშუალო კლასებში. კლასიკური ფორმა სამხედრო სტილშია: ბიჭებს აცვიათ პიჯაკი საყელოთი და შარვალი, ჩვეულებრივ შავი, გოგოებს კი – ბლუზა მეზღვაურის საყელოთი და ქვედაკაბა ნაკეცებით.
ამინდიც კი ვერ ცვლის სკოლის მკაცრ წესებს: თუ სკოლაში მუხლზე წინდებია საჭირო, გოგოები ატარებენ მათ, მაშინაც კი, როცა გარეთ 0-ზე დაბალია. თუ სკოლას აქვს ფიზიკური აღზრდა განრიგში, ამ დღეს დაწყებითი კლასების მოსწავლეებსაც კი მოეთხოვებათ სპორტული ტანსაცმელი.სკოლაში არ შეიძლება სამკაულების ტარება, წარბების მოშორება და მაკიაჟის გამოყენება. თმის ფერიც კი არ უნდა განსხვავდებოდეს უმრავლესობის – შავისგან. თუ გოგონას თმა ბუნებრივად ღიაა, მან უნდა მოიტანოს ცნობა მშობლებისგან და ბავშვების ფოტოებიდან.იაპონურ სკოლაში მოსწავლეებს ასწავლიან დროსთან მეგობრობას. სკოლის მოსწავლეების მთელი დღე წუთი-წუთზეა დაგეგმილი. სკოლაში არ შეიძლება დაგვიანება: დაგვიანებისთვის ჯარიმა სკოლის შენობის დამატებითი დასუფთავებაა. სწავლა მთავრდება დაახლოებით 15:00 საათზე.
შემდეგ ხდება შენობის სავალდებულო დასუფთავება. საშუალო სკოლაში ამის შემდეგ მოსწავლეები მიდიან კლუბებში, შემდეგ კი დამატებით გაკვეთილებზე.ეკონომიკური თანამშრომლობისა და განვითარების ორგანიზაციის მონაცემებით , იაპონელი მასწავლებლები ყველაზე დატვირთულები არიან მსოფლიოში, ისინი კვირაში დაახლოებით 54 საათს ატარებენ სამუშაოზე, სხვა ქვეყნებში საშუალო კვირეული დატვირთვის 38 საათთან შედარებით. დიდი დრო და ძალისხმევა იხარჯება გაკვეთილებისთვის, შეხვედრებისთვის, სასექციო მუშაობაზე მოსამზადებლად.ამავდროულად, იაპონიაში მასწავლებლის პროფესია პრესტიჟულად და პატივსაცემია. იმისათვის, რომ გახდეთ მასწავლებელი, თქვენ უნდა მიიღოთ უმაღლესი განათლება და ჩააბაროთ საკვალიფიკაციო გამოცდა პროფესიის შესაბამისობისთვის, რის შემდეგაც პრეფექტურა გასცემს სწავლების ლიცენზიას. იაპონიის სკოლებში მასწავლებლების ნახევარზე მეტი მამაკაცია.
1973 წლის კანონის მიხედვით, მასწავლებლის სამუშაოს ანაზღაურება უფრო მაღალია, ვიდრე თანაბარი კვალიფიკაციის სპეციალისტის ხელფასი. მასწავლებელთა ხელფასი ასაკთან ერთად იზრდება.იაპონელი მოსწავლეების მშობლებიც სასკოლო საქმით არიან დაკავებულნი. კლასებში არის მშობელთა კომიტეტები, რომლებიც ძირითადად დედებისგან შედგება. ისინი ასუფთავებენ ტუალეტებს, მონაწილეობენ სასკოლო აქტივობებში და მორიგეობით ასრულებენ მორიგეობას სკოლაში შაბათს, როცა გაკვეთილები არაა.2020 წელს მთავრობამ განათლების რეფორმა დაიწყო. სკოლებში იმატებს ინგლისური ენის შესწავლის საათების რაოდენობა, სასწავლო აქცენტი დამახსოვრებიდან მასალის აქტიურ კრიტიკულ ათვისებაზე გადადის და ხდება განათლების დიგიტალიზაცია.ასე რომ, განათლება ამომავალი მზის ქვეყანაში არის მიზანმიმართული სამუშაო მომავლისთვის. მშობლები და მასწავლებლები მოტივაციას უწევენ სკოლის მოსწავლეებს, ისწავლონ თავიანთი შესაძლებლობების ზღვარზე, პრაქტიკულად ართმევენ ბავშვებს თავისუფალ დროს. ამიტომაც ითვლებიან იაპონელები ორგანიზებულ და შრომისმოყვარე ერად. იქ სხვაგვარად არ შეიძლება.ერთი რამ არ მომწონს – თავისუფალი დროის სიმცირე. მგონია, რომ ეს არცთუ კარგი პრაქტიკაა.