80%-იანი ინფლაცია და გაუფასურებული ლირა - რამ გამოიწვია თურქეთის ეკონომიკური პრობლემები?
ინფლაცია დღეს მთელი მსოფლიოს თავის ტკივილია. ფასები რეკორდულად იზრდება ამერიკაში, დიდ ბრიტანეთსა და სხვა სახელმწიფოებში, თუმცა ის ქვეყანა, რომლისთვისაც ეს პრობლემა განსაკუთრებით მტკივნეულია, თურქეთია.
თურქეთში ინფლაციას კარგად იცნობენ. 70-იანი წლებიდან მოყოლებული ქვეყანაში ინფლაციის დონე თითქმის ყოველთვის ორნიშნა იყო, 1980 წელს კი ისტორიულ მაქსიმუმს, 138.7%-ს მიაღწია.
2000-იანი წლებიდან ქვეყანაში რეფორმები გატარდა, შემოიღეს ახალი ლირა და ეროვნული ბანკი ოფიციალურად გახდა დამოუკიდებელი. ამ ყველაფერმა მეტ-ნაკლები სტაბილურობა მოიტანა და ინფლაცია ერთნიშნა მაჩვენებლამდეც შემცირდა.
თუმცა პანდემიამდელ პერიოდში ინფლაციამ კვლავ ზრდა დაიწყო, რაც პოლიტიკურმა არასტაბილურობამ და ინვესტორების უარყოფითმა განწყობებმა გამოიწვია. ერთ-ერთ მთავარი ფაქტორი აშშ-თურქეთს შორს დიპლომატიური ურთიერთობის დაძაბვა და სანქციები იყო. რუსეთის მიერ უკრაინაში შეჭრით გამოწვეულმა სავაჭრო არეულობამ კი კრიზისი კიდევ უფრო გააღრმავა.
მიმდინარე წლის ივლისში ქვეყანაში სამომხმარებლო ფასების ზრდამ თითქმის 80%-ს, ორი ათწლეულის მაქსიმუმს მიაღწია - მოსახლეობას სურსათზე ფასების მკვეთრ ზრდასთან გასამკლავებლად და ყოველდღიური მოთხოვნილებების დასაკმაყოფილებლად ზეგანაკვეთური მუშაობა და დამატებითი სამსახურების მოძებნა უწევთ.
პურის რიგი სტამბოლში, 2021 წლის დეკემბერი. ფოტო: REUTERS/Umit Bektas.
როგორც წესი, ეროვნული ბანკები ინფლაციის ზრდასთან ერთად მონეტარულ პოლიტიკას ამკაცრებენ და საპროცენტო განაკვეთს ზრდიან, რითაც ფულის მიმოქცევა მცირდება. ეს უკანასკნელი ინფლაციის შენელებას კი იწვევს, თუმცა ეკონომიკური აქტივობის შემცირების ხარჯზე.
თურქეთის პრეზიდენტი, რეჯეფ თაიფ ერდოღანი, რომელიც 19 წელია ქვეყანას მართავს, ამ პოლიტიკის წინააღმდეგია.
“საპროცენტო განაკვეთები ყველა ბოროტების სათავეა... ისინი მდიდრებს კიდევ უფრო ამდიდრებენ, ღარიბებს კი უფრო მეტად აღარიბებენ“, - ასეთია განაკვეთების მიმართ თურქეთის პრეზიდენტის დამოკიდებულება, რომელიც ემთხვევა ისლამური საფინანსო სისტემის ერთ-ერთ მთავარ პრინციპს სესხზე საპროცენტო განაკვეთების დაწესების აკრძალვასთან დაკავშირებით.
ერდოღანმა ბოლო წლების განმავლობაში რამდენჯერმე დაითხოვა ეროვნული ბანკის მმართველი და მათ შორის იმ მიზეზითაც, რომ საპროცენტო განაკვეთების შემცირებას ეწინააღმდეგებოდნენ. ეს იმაზე მიუთითებს, რომ ეროვნული ბანკი ქვეყანაში მხოლოდ ფურცელზეა დამოუკიდებელი და ინსტიტუციური თავისუფლება არ გააჩნია.
მეტიც, ერდოღანმა სტატისტიკის სამსახურის უფროსიც კი გაათავისუფლა, რადგან ქვეყანაში რეკორდული ინფლაციის მაჩვენებელი დაფიქსირდა. ამ სვლამ სამსახურის მიმართ ნდობის შემცირება გამოიწვია და ბევრი ფიქრობს, რომ ქუჩებში ფასების ზრდის ტემპი, რეალურად, ბევრად უფრო მაღალია.
ინფლაციის ბოლო მაჩვენებლის გამოქვეყნების შემდეგაც ეროვნულმა ბანკმა კიდევ ერთი მოულოდნელი გადაწყვეტილება მიიღო და საპროცენტო განაკვეთი 14%-დან 13%-მდე შეამცირა. განაგრძეთ კითხვა