მოგზაურობა ერევანში: რატომ უნდა მოვინახულოთ სომხეთი
თბილისიდან ერევნამდე
ჩემი მოგზაურობა ერევანში სპონტანურად გადაწყდა. ფაქტობრივად 3 დღეში დაგეგმილი და განხორციელებული თრიფი გამომივიდა.
სომხეთში წასვლას თუ დააპირებთ, პირველ რიგში პასპორტი გაიხსენეთ. ბევრს ჰგონია, რადგან უვიზო მიმოსვლა გვაქვს და თურქეთში ID ბარათით არის შესაძლებელი გადასვლა, ამიტომ სომხეთის საზღვარზე პირადობის დამადასტურებელი მოწმობა საკმარისი იქნება. თუმცა, სინამდვილეში პასპორტი გჭირდებათ.
სომხეთში წასვლა რამდენიმე საშუალებით შეგიძლიათ - მატარებლით, სამარშრუტო ტაქსით, მინივენით და საკუთარი ავტომობილით. თუ საკუთარი ავტომობილი არ გყავთ, ყველაზე სწრაფი და ასე თუ ისე კომფორტული საშუალება მინივენია. მატარებელი მთელი ღამე მიდის და თანაც ვაგონები ძველია. სამარშრუტო ტაქსი კი ყველაზე ბოლო ვარიანტია, რითიც მგზავრობა შეიძლება. მისით გადაადგილება თბილისის ქუჩებშიც კი შემაწუხებელია. მე და ჩემი მეგობრები საკუთარი მანქანით წავედით.
საზღვარზე ყველაფერი მარტივად ხდება.
ჯერ საქართველოს საზღვარს გადაკვეთავ, გაგიღიმებენ, ბეჭედს ჩაგირტყამენ და სომხეთისკენ გიშვებენ. თუ საკუთარი ავტომობილით ხართ, გაითვალისწინეთ რომ მძღოლს (მანქანიანად) და მგზავრებს საზღვრის გადაკვეთა სხვადასხვა ადგილას უწევთ. საქართველოს საზღვრის შემდეგ ჯერი სომხეთზე დგება. პასპორტ კონტროლი მე მარტივად გავიარე, დახედეს ჩემს პასპორტს, მერე შემომხედეს, ბეჭედი ჩამირტყეს და have a nice trip-ო მომაძახეს. ჩემს მეგობარს რამდენიმე კითხვა დაუსვეს, თუმცა, არც ის დატოვეს ბეჭდის გარეშე.
პირველი გაოცება და პაატარა შოკი რაზეც მივიღე საზღვარზე მეტალ დეტექტორი იყო - არც ჩანთა შეამოწმეს, არც სხვა ნივთები, უბრალოდ მე გავიარე ჩანთის გარეშე (ჩანთა მეტალ დეტექტორის გვერდზე დავდე ძირს, იმიტომ რომ სხვა ალტერნატივა არ მქონდა) წრიპინი არ დაიწყო და შემოუმოწმებელი ჩანთით გამიშვეს სომხეთისკენ.
თუ თქვენი ავტომობილით მიდიხართ, მაშინ უნდა დარეგისტრირდეთ სპეციალურ შენობაში, სადაც 2 000 დრამს (დაახლოებით 10 ლარი) იხდით. ავტომობილი აუცილებლად თქვენს სახელზე უნდა იყოს დარეგისტრირებული, ან მინდობილობა გქონდეთ. შემოწმება, ჩვენს შემთხვევაში, არც მანქანის მომხდარა.
თბილისიდან ერევნისკენ საღამოს, 7-ის ნახევარზე დავიძარით, შესაბამისად, როდესაც საზღვარი გადავკვეთეთ უკვე საკმაოდ ბნელოდა.
საზღვრიდან ერევნისკენ მიმავალი გზა უხელტეხილზე გადის.
სულ აღმართ-დაღმართი, ასფალტ შეჭმული, ვიწრო და გაუნათებელი გზაა. ამ ყველაფერს ნისლიც დაერთო. საბედნიეროდ დანიშნულების ადგილას ცოცხლებმა და ჯანმრთელებმა ჩავაღწიეთ.
როგორც ზევით აღვნიშნე, გზა საშინელია და მოგიწევთ ძალიან ნელა იაროთ. თუმცა, როდესაც უღელტეხილს გადაივლით, იგრძნობთ რომ გზა კარგია და სიჩქარეს მოუმატებთ მაშინვე ყვითელი სინათლე აინთება, რაც იმის მანიშნებელი იქნება, რომ სიჩქარის გადაჭარბების გამო დაჯარიმდით. რაოდენ გასაკვირიც არ უნდა იყოს დაუსახლებელ პუნქტში, სწორ, კარგ და ფართო გზაზე სიჩქარის მაქსიმალური ლიმიტი 90 კმ.სთ-ია. ზოგან 60-იც კი. ყველაზე ცუდი ის კი არ არის, რომ სიჩქარის გადაჭარბების გამო შეიძლება დაჯარიმდეთ (დაახლოებით 150 ლარით), არამედ ის, რომ კამერა, რომელიც ყვითლად ინთება, ღამით ძალიან კაშკაშაა და თვალს ჭრის, რაც შესაძლოა ავარიის მიზეზიც კი გახდეს. ასე რომ, ფრთხილად იყავით და აუცილებლად დააკვირდით სავალ გზას, შეზღუდვები სწორედ იქ არის დატანილი.
ერევანში საკმაოდ გვიან ჩავედით. სასტუმროში დავბინავდით და სავახშმოდ გავედით. პირველადი დათვალიერებით და ღამის ბოდიალით არც თუ ისე ურიგო ქალაქი აღმოჩნდა.
დღე I – must see places
ჩემს მეგობარს წინასწარ გამზადებული Must see ადგილები ჰქონდა - რესპუბლიკის მოედანი, კასკადი, ოპერა, Lover’s Park, გენოციდის მონუმენტი, ლურჯი მეჩეთი, ფარაჯანოვის მუზეუმი და რამდენიმე სავაჭრო ცენტრი. ჩემს პირად must see ადგილების სიას არარატის კონიაკის ქარხანაც ემატებოდა. სიმართლე გითხრათ ჯერ კიდევ არ ვიცი ერევანი პატარა ქალაქია თუ დიდი, მაგრამ ისე აღმოჩნდა რომ აუცილებლად სანახავი ადგილების უმეტესობა ერთ დღეში მოვიარეთ.
რესპუბლიკის მოედნით დავიწყეთ. მოედნის ირგვლივ მდებარე შენობები სომხური ტუფის ქვით არის აგებული. საერთოდაც, სომხეთში ყველაფერი ამ ქვითაა აგებული.
რესპუბლიკის მოედანი გარშემორტყმულია შვიდი მთავარი შენობით - ეროვნული გალერეა და ისტორიის მუზეუმი, ფინანსთა სამინისტრო, მთავრობის სახლი, სომხეთის რესპუბლიკის ტრანსპორტისა და კომუნიკაციების სამინისტრო, სასტუმრო სომხეთი მარიოტი, საგარეო საქმეთა სამინისტრო და ტერიტორიული მოწყობის სამინისტრო.
რესპუბლიკის მოედნიდან ტაშირ (ან თაშირ, Tashir street) სთრითის გავლით ოპერამდეც მივედით. ტაშირ სთრითი ძალიან მომეწონა, ფართო და უმანქანო ქუჩაა, მაღაზიებითა და კაფეებით აღჭურვილი და რაც მთავარია ქუჩის დაბლა, მიწის ქვეშ, პატარა სავაჭრო ცენტრია. მართალია იქაურობა საავადმყოფოს ჰგავს - თეთრია და პრიალებს, მაგრამ ადგილი მაინც კარგი იყო. ტაშირ სთრითის ბოლოში ერევნის ოპერისა და ბალეტის აკადემიური თეატრია. ძალიან, ძალიან გაწბილებული დავრჩი. გაჯით გალესილს ჰგავს, ნაცრისფერი და უღიმღამოა, ღამით საერთოდ არ ჩანს, დიდ შავ ჩრდილს თუ არ ჩავთვლით, იმიტომ რომ ერთი ნათურაც კი არ ანათებს.
ერევნის ოპერის შემდეგ, რომლითაც გაწბილებული ვიყავი, კასკადისკენ გავუყევით გზას. გრანდიოზული კიბე ზუსტად ოპერის უკანაა. კასკადის წინ, პატარა ბაღში ძალიან საინტერესო და სახალისო ქანდაკებებია. ჩემი ფავორიტი მსუქანი, ტიტველი ქალია, რომელიც არხეინადაა წამოკოტრიალებული და სიგარეტს ეწევა.
თუკი კიბეების ქვემოდან შეხედვა იმედებს გაგიცრუებთ, რომელსაც გარშემო არსებული ხრიოკიც შეუწყობს ხელს არ იდარდოთ, ზემოთ და ზემოთ უფრო და უფრო კარგი სანახაობაა. კასკადში, გარე საფეხურების ქვეშ ესკალატორია განთავსებული, რომელიც ყველაზე ზარმაც ადამიანებსაც სიამოვნებით მოემსახურა. კიბის "უჯრედებში" სხვადასხვა მონუმენტები და ინსტალაციებია, რომელთა ნახვასაც ყველას ვურჩევ. კასკადში არტ გალერეაა, რომელიც რამდენიმე დარბაზს მოიცავს და შესვლა სულ რაღაც 1000 დრამი (5 ლარამდე) ღირს. ოპერის შემდეგ კასკადით ნამდვილად ვისიამოვნე.
ჯერი Lover’s Park-ზე მიდგა, რომელიც კასკადიდან დაახლოებით 20 წუთის სავალზე იყო.
საერთოდ, სამართლიანი იქნება თუ აღვნიშნავ, რომ ერევანში საკმაოდ ბევრი დასასვენებელი პარკია, რომლებიც ხეების ნაკლებობას არ უჩივიან. ასეთი აღმოჩნდა Lover’s Park-იც, თანაც, აქ შემოდგომა განსაკუთრებით იგრძნობოდა.
წინასწარ არ დამისერჩავს ადგილი, თუმცა, რადგან Lover’s Park ერქვა, რამე განსხვავებულს და საინტერესოს ველოდებოდი, თუმცა, უკმაყოფილო მაინც არ დავრჩენილვარ. მთელი დღის ნაბოდიალებმა მშვენივრად დავისვენე ყვითელი ხეებით გარშემორტყმულ მყუდრო და წყნარ პარკში. ერთი ის იყო, რომ ბალახზე გადასვლა და წამოწოლა არ შეიძლებოდა.
სასტუმრომდე დაბრუნება მეტროთი გადავწყვიტეთ. უფრო სწორად, მეტროთი დავინტერესდით და ბარემ ჩვენი სახლისკენ მიმავალს გავყევით. მეტროთი 1 მგზავრობა 100 დრამი (50 თეთრი) ღირს და არც მეტი არც ნაკლები ჟეტონს ყიდულობ! ჩვენთან რომ იყიდებოდა სტაფილოსფერი ჟეტონები, ზუსტად ეგეთია, ჩააგდებ და გაგიშვებს. ის ორი დარბაზი, სადაც მე მოვხვდი დიდად არაფრით გამოირჩეოდა, აი მეტროს ვაგონები კი ჩვენი სჯობს, თამამად ვიტყვი ამას. თანაც, ხალხი აქაც ეგრევე შერბის ვაგონში და არ ელოდება როდის გამოვლენ ისინი, რომლებიც გამოსვლას აპირებენ.
საღამოს ბარში წასვლა გადავწყვიტეთ. პარასკევ საღამოს, თითქმის საათნახევარი დავბოდიალობდით ცენტრში და ნორმალურ ბარს, ან კლუბს ვეძებდით, სადაც ლუდს დავლევდით, ვიცეკვებდით და გავერთობოდით. ბოლოს, Calumet-ში ამოვყავით თავი, რომელიც პუშკინის ქუჩაზეა. ცოტა პატარაა, მაგრამ ძალიან კარგი ადგილია.
ღამის 2 საათისკენ და უკეთესი დღის იმედით სასტუმროსკენ გავუყევი გზას.
დღე II - გენოციდის მემორიალი, ლურჯი მეჩეთი, სავაჭრო ცენტრი
შაბათს ცოტა არ იყოს და გვიან გაგვეღვიძა. მგონი, პირველი საათი იყო სასაუზმოდ სასტუმროსთან არსებულ კაფეში რომ მივედით. დღის მთავარ გეგმას ლურჯი მეჩეთი და ერევან მოლი წარმოადგენდა.
ვინაიდან და რადგანაც Yerevan Mall ჩვენი სასტუმროდან საკმაოდ შორს იყო, ამიტომ მანქანით გადავწყვიტეთ წასვლა. მანამდე კი, ლურჯ მეჩეთში გავიარეთ.
ლურჯი მეჩეთი მეთვრამეტე საუკუნეში აშენდა, თუმცა საბჭოთა კავშირის დროს მეჩეთმა ფუნქციონირება შეწყვიტა და ისტორიის მუზეუმად გადაიქცა. სომხეთის დამოუკიდებლობის შემდეგ, ირანის მთავრობის მხადაჭერით მეჩეთი გარემონტდა და დღეს იგი ერთადერთი მოქმედი მეჩეთია ერევანში. მიჩვეული ვარ, რომ მეჩეთები დიდი, ბევრ მინარეთებიანი, პომპეზური, ხალხით სავსე და ძალიან ლამაზია. აქ კი საპირისპირო სიტუაცია დამხვდა, ხალხი საერთოდ არ იყო, არც უზარმაზარი იყო და თანაც მხოლოდ ერთი მინარეთი ჰქონდა. შიგნითაც, დიდი სილამაზით ვერ დაიკვეხნიდა. მაგრამ ეგ არაფერი. ის ფაქტი, რომ სომხეთში მეჩეთი არსებობდა, უკვე საინტერესო ფაქტი იყო ჩემთვის.
მეჩეთის შემდეგ Yerevan Mall-სკენ გავემართეთ. ბევრი ბოდიალის, სათვალისა და მაისურის ყიდვის შემდეგ, გენოციდის მემორიალის ნახვა გადავწყვიტეთ. ჯერ ერთი, რომ ბარემ მანქანით ვიყავით (მემორიალი ქალაქის ცენტრიდან ცოტა შორსაა) და მეორეც, სხვა საქმე მაინც არ გვქონდა. გზად არარატის კონიაკის ქარხანას ჩავუარეთ. რადგან კონიაკის მოყვარულები არც-ერთი არ ვიყავით და შენობაც დიდად ვერ დაიკვეხნიდა სილამაზით, ამიტომ Must see places-ის სიიდან დაუფიქრებლად ამოვშალეთ.
სომეხთა გენოციდი 1915-1918 წლებში, თურქების მიერ მოხდა. გენოციდის დასაწყისად 1915 წლის 24 აპრილი ითვლება, როდესაც ოსმალურმა ხელისუფლებამ, კონსტანტინეპოლში 250-მდე სომეხი და სომხური დიასპორიის მეთაური დააპატიმრა. გენოციდი ორ ძირითად ეტაპს მოიცავდა - მამაკაცების მკვლელობა და ქალების, ბავშვების, მოხუცებისა და შეზღუდული შესაძლებლობების მქონე პირების დეპორტაცია და სიკვდილი. დაღუპულთა რიცხვი 1 მილიონზე მეტია. დღევანდელი თურქეთი კატეგორიულად უარყოფს ისტორიულ ფაქტს სომეხთა გენოციდის შესახებ.
სომხების გენოციდის 101 წლისთავი
მემორიალი წიწერნაკაბერდის გორაზე, 1965 წელს, გენოციდის მსხვერპლთა ხსენების საპატივცემულოდ ააშენეს. გენოციდიდან 80 წლის შემდეგ, იქვე ახლოს გენოციდის მუზეუმი გახსნეს.
მემორიალი საკმაოდ მაღლა მდებარეობს, შესაბამისად ძალიან კარგად ჩანს არარატის მთა და ერევანი.
გენოციდის მემორიალიდან იქვე ახლოს მდებარე სავაჭრო ცენტრში წავედით. ცოტა ვიბოდიალეთ, ცოტა დავისვენეთ და სასტუმროსკენ გავუყევით გზას.
საღამოს გადავწყვიტეთ რომ სანამ დასალევად გარეთ გავიდოდით, ჯერ გუგლში და ფორსქვეარზე კარგად დაგვეძებნა ადგილები, რივიუებიც საგულდაგულოდ წაგვეკითხა და ისე აგვერჩია.
ამ რჩევა რჩევაში 26 Irish Pub-ს მივაგენით. შეფასებები გადასარევი ჰქონდა, ფოტოებზეც იდეალური გარემო ჩანდა - მაგრამ ადგილზე მისულებს ძალიან მოსაწყენი ადგილი შეგვრჩა ხელთ. ალბათ, სამის ნაცვლად, 6 კაცი რომ ვყოფილიყავით, ერთმანეთში გავერთობოდით. ბოლოს ისევ Calumet-ში გადავწყვიტეთ წასვლა და კარგადაც მოვიქეცით. ხან სომხურ, ხან ესპანურ და ხანაც ინგლისურ ენოვან სიმღერებზე ვცეკვავდი და სომხურ ლუდს გეახლებოდით.
მეორე დღეც გადასარევი აღმოჩნდა.
დღე III - თბილისისკენ
სასტუმროში ჩექაუთი 12 საათზე გვქონდა, შესაბამისად, წინადღის ნასვამებმა თავები ძლივს ავწიეთ, ჩავბარგდით და სასტუმროდან გავედით.
ჯერ თბილისში წასასვლელად ადრე იყო, შესაბამისად, იქვე ახლოს, ქალაქის ცენტრში ბოდიალი ვამჯობინეთ, ამინდიც ხელს გვიწყობდა. შუადღისკენ კი თბილისისკენ დავიძარით.
გაგვიმართლა, რომ სევანის ტბა (ან სევანის ზღვა, როგორც ამას სომხები უწოდებენ) საქართველოსკენ მიმავალ გზაზეა. უზარმაზარი, ლურჯი და კამკამა ტბა კავკასიაში უდიდეს ტბად ითვლება. ტბის გარშემო, ყოველშემთხვევაში იმ ადგილას სადაც ჩვენ გავჩერდით ხეებია, წითელი, ყვითელი და მწვანე ფერებით შემოდგომა განსაკუთრებით იგრძნობოდა. ირგვლივ სიცარიელე იყო, მხოლოდ ჩვენ და ტბა ვიყავით.
წარმომიდგენია ზაფხულში რა ხდება, ალბათ იქაურობა ღია კაფეებით, სხვადასხვა გასართობი საშუალებებითა და უამრავი ადამიანით არის სავსე. სამწუხაროდ ტბაზე ძალიან ციოდა და დიდხანს გაჩერება ვერ შევძელით.
მსოფლიოს ყველა აეროპორტის Wi-Fi-ის პაროლი - საჭირო ინფორმაცია მოგზაურებისთვის
ერევანი-თბილისის გზამ მშვიდობით ჩაიარა, ამოჭმულ გზას თუ არ ჩავთვლით. საზღვარზე მძღოლი და მგზავრები ისევ დავიშალეთ, ისევ მოუწია მძღოლს 2000 დრამის (10 ლარის) გადახდა მანქანისთვის და ისევ გაუჩხრეკავად გადავკვეთეთ ჯერ სომხეთის და შემდეგ საქართველოს საზღვარი.
ზოგადი შთაბეჭდილებები
ერევანი იმაზე ბევრად კარგი ქალაქი აღმოჩნდა ვიდრე ველოდი. რამდენიმე განსაკუთრებულ მიზეზს გამოვყოფ:
1. მძღოლები - აღფრთოვანებული ვარ! ქალაქში სრული წესრიგია, სიგნალის ხმას ვერ გაიგებთ, ზოლიდან ზოლში გიჟებივით არ გადადიან. იცავენ დადგენილ წესებს და არ დადიან სწრაფად. სდექ ხაზთან ჩერდებიან, ზებრას ახლოსაც არ უახლოვდებიან თუ იქ 1 ადამიანი მაინცაა და რაოდენ გასაკვირიც არ უნდა იყოს, ყველა მათგანი ჩერდება შუქნიშნის ყვითელ ფერზე.
2. მძღოლებთან ერთად ცალკე აღნიშვნას იმსახურებენ ქვეითებიც - თითოეული მათგანი გადადის ზებრაზე და შუა გზაზე ძროხასავით არ მიჯლიგინობს. ცხადია გამონაკლისები იქაც არის და შეიძლება დღის განმავლობაში 1 ადამიანი ნახოთ, რომელიც ქუჩას არასწორ ადგილას კვეთს, თუმცა, საერთო ჯამში გზებზე სრული წესრიგია. ძალიან მაინტერესებს როგორ მიაღწიეს ამ ყველაფერს. მაღალი ჯარიმები? ადამიანების შეგნება? არ ვიცი.
3. ერევანში ძალიან ბევრი პარკია, ხეებით და გამწვანებით, სადაც მყუდროდ მოკალათება და დასვენება შეგიძლიათ. აქვე აღვნიშნავ ღია კაფეებს, რომლებიც უხვადაა და გული მწყდება რომ ჩვენთან მაგის კულტურა ჯერ ვერ განვითარდა.
4. ყველაზე მთავარი და დასაფასებელი ფართო ტროტუარები და სასეირნო ადგილებია.
მათ აქვთ ტროტუარები სადაც მანქანები არ ჩერდებიან!
სადაც ადამიანებს მშვიდად შეუძლიათ ფეხით გადაადგილება, ტროტუარები, რომლებიც მხოლოდ ქვეითებს ეკუთვნით.
5. ერევანი 2 დღის ქალაქია, თუმცა, აუცილებლად სანახავი.
ჩემი ორდღენახევრიანი ვოიაჟი ერევანში დაახლოებით 350 ლარი დამიჯდა. ამ 350 ლარიდან 100 ლარი სასტუმროში გადავიხადე (3 ღამე), 50 ლარი სუვენირებს და სომხურ კონიაკს დავუთმე. ცოტა ვიშოპინგე კიდეც და მშიერიც არ ვყოფილვარ. ზოგადი დაკვირვებით კაფეები ერევანში უფრო იაფია, ვიდრე ჩვენთან, თბილისში. ცხადია ცენტრალურ ქუჩებზე უფრო სიძვირეა, თუმცა, საერთო ჯამში ნორმალურ ფასად ძალიან გემრიელ კერძებს მიირთმევთ. ერთადერთი რაც შევნიშნე ის იყო რომ "ამერიკანოს" დიდად არ წყალობენ. მხოლოდ ერთი კაფის მენიუში შევხვდი.
და ბოლოს, ეს ჩემი ერთ-ერთი საუკეთესო თრიფი იყო.
ნათია დემეტრაშვილი